Beren (en ijsberen) op tegels

Beren op antieke tegels komen minder algemeen voor en doen het beregoed bij verzamelaars. Zowel de uitvoering in geheel blauw, maar zeker die in kleur. Als we die in kleur nader bekijken, valt het op dat de exemplaren in een gekleurd kwadraat of in een gekleurde cirkel meer dan eens de beer geheel in blauw is afgebeeld wat een merkwaardig maar fris effect geeft. Ook is de beer soms gewoon mee geschilderd in het oranje van de kwadraatlijnen maar meen ik toch te zien dat het oranje een tikje donkerder is aangemaakt. Maar ook zien we bij de decoratieve beren meerdere pogingen om zijn vel in een gemengde kleur te schilderen. Er zijn tegels te vinden met de beer in een donkerbruine kleur geschilderd dat is dan gemengd van oranje met een beetje paars en een beetje blauw glazuur toegevoegd. Paars, of mangaanpaars, - ook soms nog bruin genoemd - die grondtoon werd verkregen door bruinsteen, een delfstof met een hoog gehalte aan mangaansuperoxide toe te voegen. We zien bijna zwarte beren van donkerpaars gemengd uit paars en veel blauw. Ook grijze beren komen we tegen, gemengd van paars, blauw en een drupje groen toegevoegd met veel water. Ook lichte beren in tinten gebroken wit met licht groene accenten en een drupje geel laten zich zien op de antieke tegels waar dan mogelijk een ijsbeer bedoeld is. Door toevoeging van meer of minder water aan het aangemaakte glazuur werd ook een lichtere of donkere tint verkregen. Al met al staat bruintje er vaak fraai gekleurd in de gangbare of in mengkleuren op en dat laatste is niet altijd het geval bij andere kwadraten of cirkeltegels met andere onderwerpen waar gewoon gebruik gemaakt is van het gangbare pallet van de pure kleuren. Maar het bakproces speelde ook een rol in kleur en kleurafwijkingen. Mogelijk is uit respect voor bruintje - zijn berensterke uitstraling van kracht en moed - getracht hem een extra accent in kleurgebruik op de antieke tegels mee te geven. En dat verdienen zij.

Beroemde Beren en een “Ongelikte Beer…”

Pas geboren beertjes zijn zeer klein en wegen tot 700 gram, zijn onbehaard en hulpeloos. In de oudheid schreef Aristoteles dat de berenmoeder de vormloze jongen “ in vorm likte…” Daar komt de uitdrukking “een ongelikte beer” vandaan… Beren hebben altijd een grote rol gespeeld in de heraldiek als symbool van kracht en moed. Maar in de loop der Middeleeuwen heeft de leeuw die rol overgenomen van de bruine beer. Talloze personen en plaatsnamen hebben een deel van de ber(en)naam als beginlettergreep gekregen zoals; Ber-n en Ber-lijn enz. In de vlag van Berlijn staat de beer centraal en kwam hij al sinds 1280 in een Berlijnse zegel voor. Door het hele menselijke gebeuren heen hebben beren hun stempel gedrukt in spreekwoorden en gezegdes. “Men moet de huid van de beer niet verkopen voor de beer geschoten is” “De beerput opentrekken” en veel meer. Zeker voor kinderen; in speelgoed, films, stripverhalen, boeken over beren, Yogi beer, een knuffelbeer en natuurlijk ook de naar de bijnaam “Teddy” van de Amerikaanse president Theodore Roosevelt genoemde wereldberoemde Teddy beer. Maar de fascinatie gaat nog verder, te denken valt aan het sterrenstelsel de Grote beer en de Kleine beer.

Beren Benoemd…

Beren zijn zoolgangers en kunnen voor een korte periode hoge snelheden bereiken. Over het algemeen zijn beren alleseters met een voorkeur voor plantaardig voedsel. De carnivore ijsbeer doet dat zelden en voedt zich hoofdzakelijk met vis en zeehonden. De reuzenpanda heeft zelfs een vrijwel vegetarisch dieet van bamboe. De ijsbeer en bruine beer, grizzlybeer zijn de grootste beren en kunnen wel drie meter lang worden, maximaal 1000 kg wegen en een leeftijd van 25 jaar bereiken. De kleinste Maleise beer is 1,40 meter lang en weegt 65 kilo. Beren zijn de grootste op het land levende roofdieren. Er zijn 8 hoofdsoorten beren die voorkomen in Europa, Azië, Amerika en op de Noordpool; De Bruine beer of Grizzlybeer, de Zwarte beer- ook wel Baribal genoemd, de IJsbeer, de Brilbeer- ook wel Andesbeer genoemd, de Kraagbeer - ook wel Maanbeer genoemd, de Lippenbeer, de Maleise beer- ook wel Honingbeer genoemd, de Reuzenpanda - ook wel Bamboebeer genoemd. Er zijn verschillende ondersoorten, de Holenbeer, de Kodiakbeer, de Kleine panda – ook wel rode panda genoemd. De Wasbeer- ook wel kleine beer genoemd, de Neusbeer – ook wel Coati genoemd, de Rolstaartbeer, de Koalabeer – ook wel buidelbeer genoemd.  

Beren per soort op tegels...

Er komen dus over de wereld tal van beersoorten voor, zoals U hierboven kon gelezen. Is er ook een onderscheid te maken in soorten beren op tegels is dan uiteraard de vraag. Helaas, ik moet U behoorlijk teleurstellen. Bij de meeste beren op tegels zijn Frits en ik v.w.b. de determinatie er van niet verder gekomen dan beer onbepaald. We gaan er vanuit dat de meeste afbeeldingen van beren de bruine beer betreft. Op polychrome tegels klopt dat wel aardig want veel beren zijn op die tegels in bruin geschilderd. Een fragment van een cirkeltegel van omstreeks 1600 laat een beer zien met een kraag. Verondersteld zou kunnen worden dat het om een kraagbeer gaat maar zelfs dat is niet helemaal zeker. Alleen de ijsbeer blijft over als aparte soort, maar slechts met een enkele tegel. Terwijl je toch zou kunnen verwachten dat ijsberen meer moeten zijn afgebeeld want tijdens de periode van de walvisjacht kwam men ze regelmatig tegen lijkt mij. Op een blauwe tegel staat een springende ijsbeer afgebeeld, en de voorstelling op twee andere tegels met exact dezelfde schildering doet ook sterk denken aan een ijsbeer.

Vele dierenbescherming organisaties protesteren tegen deze primitieve mensonterende vorm van omgaan met beren, ook in Azië. Het is (o.a.) de WSPA die wereldwijd veel doet voor het welzijn van dieren met ondersteuning van haar leden en donateurs. Zo hebben zij er ondermeer voor gezorgd dat door intensief actievoeren in 2012 India officieel dansbeervrij is verklaard en dat in Pakistan beren zijn bevrijd van de wrede beerhondengevechten. De ‘galberen’ staan hoog op hun agenda en daar wordt al geruime tijd aan gewerkt. Al deze beren gaan naar streng beveiligde reservaten waar zij medisch verzorgd worden en eindelijk de gelegenheid krijgen om te kunnen herstellen en een berengoed leven krijgen.

Er zijn ook tegels bekend waar een staande beer is op afgebeeld met een stok in de poten. Al vroeg was bekend dat gevangen beren kunstjes doen of gewoon graag speelden met een stok.