Beroepen: Stads- en Dorpsomroepers op antieke tegels

               Toen & Nu

Hoort… & Zegt het Voort!

Stads- en dorps omroepers en lezende figuren komen sporadisch voor op blauwe antieke tegels. Nog niet ben ik op de vroegere gekleurde cirkel en kwadraattegels een dergelijke voorstelling tegengekomen en wil dat graag van u vernemen als dat bij u wel het geval is. Toch was het omroepen inzake belasting innen, pachten, gebieden verdedigen, geboden en verboden en andere zaken al vroeg bekend. Maar blijkbaar had het nog geen prioriteit rond het begin van de zestiende eeuw om tussen een kwadraat of cirkel in kleur gepenseeld te worden. Als we de blauwe tegels nader bekijken met een stadsomroeper, zien we maar enkele tot bijna geen leuke varianten in de bijna saaie uitvoeringen. Blijkbaar is de hoofdspons langdurig gebruikt zonder aanpassingen van het toch wel markante gereedschap wat deze omroepers zeker gebruikten.

De steen waarop u de meeste roepers ziet staan heet de Roepsteen, in enkele dorpen zie je ze nog, de meesten zijn weggehaald omdat er geen roeper meer was of de noodzaak van de verhoging niet meer aanwezig was. Die Roepsteen had als voordeel dat de bevolking wist waar de Roeper zou komen. Nu gebeurt dat roepen nog daar waar het van waarde is, meestal in drukke winkelstraten of pleinen met veel toeristen.

De Stadsomroeper aan het Woord…

Een dorps of stadsomroeper verkondigde vroeger het nieuws in de stad of het dorp toen er nog geen kranten bestonden. Hij bracht de bevolking op de hoogte van verordeningen en mededelingen van het stadsbestuur, maar ook van aanbiedingen van middenstanders. Landeigenaren en kasteelheren lieten hem pachten, wetten en belastingen bij het volk verkondigen. Dit viel niet altijd in goede aarde, wat menig omroeper met de dood heeft moeten bekopen. Executies waren in de middeleeuwen een soortement van volksvermaak en braken de dagelijkse sleur. De stadsomroeper ging dan al roepende door de stad om zoveel mogelijk volk op de been te krijgen. Er werden dan regelmatig kermissen of braderieën aan gekoppeld met als hoogtepunt de onthoofding of ophanging van een veroordeelde.  

Middenstanders lieten door de omroepers hun waren bij de bevolking aanprijzen. Ook als er een noodslachting plaats vond ging de omroeper op pad. In de vele vissersplaatsjes, die Nederland rijk was, ging de omroeper op pad als de vloot binnenliep en verkondigde hij wat de schol, schar, bot, paling of een andere soort vis moest kosten. Op tal van plaatsen langs de rivieren verkondigde de omroeper als er een schip met turf of kolen bij de loswal was gearriveerd wat de prijs per mud was. Buiten bij de kerk na de zondagsdienst, was vaak de omroeper te vinden op een kleine verhoging of steen en hij of zij verkondigde dan een aankomende raadsvergadering, of grond die ter veiling of te koop werd aangeboden, waar en wanneer dat allemaal plaats zou vinden. In den lande waren nog veel ongeletterde mensen, die op de hoogte gehouden werden door de berichten van de stadsomroepers.

Nederlandse Stadsomroepers Nu…

Nederland telde in 1907 nog 437 stadsomroepers. Bijna was het beroep uitgestorven, naar Nederland zou Nederland niet zijn als de stemmen niet weer opnieuw verheven werden… Want ook nu zijn er in Nederland al ca 26 stads- en dorpsomroepers actief die zelfs in Zwolle een eigen stadsomroepersmuseum hebben waar attributen als bellen en kostuums getoond worden. Zij hebben zich aangesloten bij het omroepergilde: “Eerste Vereniging Stads- en Dorps Omroepers Nederland” De vereniging heeft zich tot doel gesteld om het ouderwetse ambacht van het omroepen uit te dragen en te promoten opdat het niet verloren gaat. Zo is In Appingedam een stadsomroeper aangesteld door de lokale VVV. Ook in Winschoten, Meppel, Ootmarsum en Ravenstein is een stadsomroeper in de binnenstad actief en Ravenstein heeft zelfs een lokale krant genaamd “de Omroeper.” In Zwolle is een stadsomroeper officieel benoemd door de burgemeester. Ook Alphen aan de Maas, Ede, Dordrecht en Bolsward hebben hun eigen stadsomroepers. In Domburg liep in de zomer nog een dorpsomroeper rond die activiteiten voor de toeristen aankondigde.

Antieke tegels met stadsomroepers, hun verhaal is hier een beetje het onze geworden ter ondersteuning van de tegels waar zij op staan afgebeeld. Dat die historische beroepsgroep niet vergeten mag worden. Vertel het uw kinderen en kleinkinderen, laten zij even hun iPod wegleggen en naar u luisteren, want;             Hoort… & Zegt het Voort!