Chinezen op antieke tegels

Militaire officieren en andere mensen die een misdaad hadden begaan in China werden aan lichamelijke straffen onderworpen. De straf (bekendstaand als Kea of Cangue) bestond uit een zwaar houten raam wat gesloten kon worden. Het woog tot wel 50 kg en had een opening voor het hoofd en (soms ook)voor de handen.

De schuldige werd met deze kraag tentoongesteld aan het publiek met een opschrift over zijn misdaad. Tot wel een maand lang moest de persoon de kraag dragen. Hij kreeg dan wel te eten en te drinken.

In West Europa maakte men dus vanaf het eind van de 15e eeuw kennis met het naar Europa getransporteerde Chinees porselein uit de Ming-dynastie waarop later het Delfts blauw is gebaseerd. Italiaanse en later ook Portugese en Spaanse handelaren verkochten dit ‘witte goud’ aanvankelijk sporadisch in Holland. Het was zo duur dat alleen de allerrijksten het konden betalen. In 1602 werd de scheepslading van het Portugese schip de St. Jago buitgemaakt door twee Zeeuwse VOC-schepen. De buit, die voor een groot deel bestond Chinees porselein, werd vervolgens voor een kapitaal bedrag geveild in Middelburg. Hierdoor werd het Chinees porselein bekend en bemind onder een breder publiek. De VOC zou het voortaan zelf op grotere schaal uit China gaan importeren. Dit exotische aardewerk werd al gauw zo populair dat de Hollandse productie van aardewerk in gevaar dreigde te komen. Om hun bedrijven te redden bootste men het Oosterse porselein na en was het “Delfts blauw” geboren. Voor de decoratie keek men o.a. naar illustraties of prenten uit reisboeken en handboeken met modellen voor grafiek. In de gouden 17e eeuw kwamen al spoedig scheepsladingen vol porselein, lakwerk, ivoor en zijde met de scheepvaart mee terug naar West-Europa. Daarmee groeide de fascinatie voor China, of Cathai, zoals het land toen nog genoemd werd. Al gauw werden de Chinese kunst en decoratietechnieken in vorm en kleur door de Europeanen gekopieerd. In de tweede helft van de 17e eeuw raakte Europa naast de tulpenmanie, ook in de ban van alles wat Chinees was. De rijken richtten kamers in voor hun verzamelingen Chinees porselein en verkleedden zich op feestjes zelfs in Chinese stijl. Deze chinoiserie, die in de 18e en vroeg 19e eeuw op haar hoogtepunt is, betreft vooral de toegepaste kunsten.

De Koninklijke Tichelaar in Makkum heeft in 1950 het artistieke penseel weer opgepakt met een meer dan prachtige serie tegels met Chinezen. De serie bestond uit 55 stuks met wit fond en idem met zwart fond. In 1970-1980 startte zij een tweede serie met dezelfde vaardigheid maar met aanvullende voorstellingen. Ca. 100 Chinese personen zijn te bewonderen op tegels van Tichelaar. De uitvoering is gaaf en van hoge kwaliteit. Het subtiele afwijkende kleurgebruik met vele mengkleuren zijn een lust voor het oog naast de mooie tussentonen en krachtige volvlak tonen daar waar nodig. De penseelvoering is knap en met vaste hand gedaan. Vooral de “trek” (contour) van de figuren, die nauwkeurig moest aansluiten tegen het zwarte fond, is bij de zwarte tegels zorgvuldig uitgevoerd. De onderlinge dikte van de lijnen zijn een spel op zich. Wat opvalt is dat de tegels met een wit fond allen enkele zeer dun geschilderde Chinese lettertekens of symbolen hebben onder elkaar geplaatst. Deze karakters versterken nog eens de Chinese uitstraling. Bij de zwarte uitvoeringen is dat weggelaten, waarschijnlijk omdat de dunne lijntjes tijdens het bakken dicht vloeiden. Ik weet zeker dat ze het wel met grote inzet geprobeerd hebben. Deze opmerkelijke serie Chinezen op tegels konden wel eens de nieuwe “spijkertegels” van nu , maar zeker van de toekomst worden. Dus jongelui…grijp uw kans.