Het Tegelhuis Alphen a/d Rijn

Het leuke is als je over het Groene Hart schrijft, dat  er nog zoveel nieuwe dingen zijn te ontdekken. Zeker is het zo leuk als dat ook nog een relatie heeft met natuur. Vanuit mijn interesse voor de Industriële Nijverheid van vroeger, met een accent op de Goudse pijpen- en aardewerkindustrie, werd mijn interesse gewekt door een artikel in het blad TEGEL van Jan Pluis. Daarin stond beschreven dat er tussen 1915 en 1983 in Alphen a/d Rijn een bedrijf was gevestigd, dat handgeschilderde wandtegels maakte. Met name de foto van een modellenblad met een aantal tegels van dieren trok mijn aandacht. De serie kwam mij bekend voor omdat ik ooit een fotoserie heb kunnen maken van precies dezelfde tegels die uit een overheidsgebouw waren verwijderd. Bijna alle dieren uit de serie, die vrijwel compleet is, zijn als foto afgebeeld. Het gaat om de tegels uitgevoerd in een gele omlijsting.

Recent kwam ik een 2e serie tegel van deze tegelfabriek tegen, weer net in een andere uitvoering maar ook weer met dieren. Ook bij deze tegels (op een na) ontbreekt op de achterkant een tekst. Alleen op de tegel met de hyena staat op de achterkant geschreven het getal 148. Dat lijkt er gezet te zijn tijdens het productieproces. Er waren nog een paar afwijkende tegels eveneens gemaakt bij het Tegelhuis. Een tegel met een adelaar, maat 15 x 15 cm zonder tekst op de achterkant. En verder twee tegels met ruiters te paard waarvan op een tegel de tekst staat van het Tegelhuis Holland Alphen A/D R. Op een 2e tegel met ruiter te paard staat dan weer geen tekst. 

Ene Dirk ten Cate Brouwer richtte het Tegelhuis, zoals het bedrijf heette, op in het jaar 1915. In Alphen a/d Rijn. Het Tegelhuis was gevestigd aan de Wilhelminastraat, wat nu inmiddels Wilhelminalaan heet. De eerste jaren werd er vrijwel alleen in tegels van andere fabrieken gehandeld, vooral van de Harlingse tegelfabrikant Jan van Hulst. In 1920 werd er in Duitsland een fabriek gekocht, waar tegels (machinaal) onder meer voor het Tegelhuis werden geperst. Het bedrijf heette "Rheinische Wandplattenfebrik Dirk Brouwer", en was gevestigd te Bendorf bij Koblenz. In 1941 is het bedrijf weer verkocht.

Het Tegelhuis heeft flinke aantallen handbeschilderde tegeltableaux gemaakt, maar ook losse wandtegels met o.a. voorstellingen van ambachten, golfspelers, ruiters, schepen, landschappen, dieren, stadswapens en kinderspelen.Ten tijde dat er nog veel tegels met de hand geschilderd werden waren er vijf tegelschilders werkzaam binnen het bedrijf. Dirk ten Cate Brouwer overlijdt in 1962. De bouwonderneming De Gooijer uit Zeist neemt dan het bedrijf over dat wordt voortgezet op de Eikenlaan 229 in Alphen a/d Rijn als handelsonderneming. Maar tegels werden er toen nog nauwelijks geschilderd. In 1983 ging het bedrijf failliet.