Gondelvaren en gondeliers op antieke tegels
De Venetianen vestigden zich in de 6e eeuw op de eilanden van de bij het tegenwoordige Venetië, opdat vijanden hen niet konden bereiken. De lagune bestond uit kleine eilanden met een netwerk van smalle kanalen, niet diep genoeg voor de grote zeeschepen van de barbaren.
Het leven op de lagune werd mogelijk gemaakt door het gebruik van een smalle, lichte boot die mensen en goederen kon vervoeren. Deze boot werd bestuurd door een enkele roeier, de gondelier, die op de achterkant van de boot stond, zodat hij goed zicht had. Voor de besturing en voortstuwing maakte hij gebruik van een enkele roeiriem in een open dol. Doordat de riem lang was en voorzien van een groot blad kon de staande gondelier effectieve slagen maken. Dit vaartuig kunnen we als de voorloper van de huidige gondel beschouwen. Al in de 11e eeuw moet dit vaartuig in de lagune gevaren hebben. Pas uit schilderijen uit de 15e eeuw is bekend hoe de gondels eruitzagen.
Venetiaanse gondels zijn altijd zwart geschilderd. De achtergrond hiervan is een zware pestepidemie die de stad in 1562 trof. De dode lichamen werden per gondel vervoerd. De destijds kleurrijke gondels zijn toen bij wijze van eerbetoon zwart geschilderd. Daarna werd dit zelfs bij wet bepaald. Een andere verklaring voor de uniforme kleur van gondels is het decreet dat de doge in 1652 instelde in het kader van de sociale gelijkheid. In de loop der tijd waren families hun privégondel meer en meer gaan decoreren. Door te verplichten dat iedere gondel zwart zou zijn, wilde de doge de schijn van sociale gelijkheid wekken. Dat de kleur zwart werd gekozen, ligt voor de hand vanwege het teer dat voor de boten werd gebruikt.
Het beroep van gondelier bestaat al sinds de elfde eeuw en is een typisch Venetiaans beroep. Venetie is gebouwd op het water. De hoofdwegen waren en zijn nog steeds waterwegen. De hoofdingang van de oude Venetiaanse palazzi bevindt zich dan ook niet aan de straatkant maar aan de gracht. Vaak werkten aspirant-gondeliers eerst tien tot vijftien jaar in dienst van een meester vooraleer zij zelf een vergunning bemachtigden. Daarvoor was naast kunde van het manoeuvreren en de kennis van het water, een bewijs van goed gedrag nodig.
"Venetiaans- Hollandse" gondel met gondelier varend op de Hollandse Yssel nabij Hekendorp. Foto: 23 oktober 2011
Dat ook de Venetiaanse gondel op tegels is afgebeeld was voor mij volledig onbekend. De Wan Li tegel met de roeiende gondelier werd recent aangeboden op Marktplaats. Ook de tegel met de gondelier en engel op een Jacobsschelp is een recente vondst en uiterst zeldzaam. Het toont maar weer eens extra aan hoe veelzijdig de voorstellingen zijn die de tegelschilders op antieke tegels penseelden.
Tegel met een gondelier en engel op een jacobsschelp.
17e eeuw
Tegel met een gondelier op een gondel. 17e eeuw