Kemphanen op tegels
De kemphaan is een weidevogelsoort die ik niet eerder op antieke tegels afgebeeld heb zien staan, en zeker niet op tegels uit de 17e/18e eeuw. Dat is opmerkelijk want naar ik aanneem broedden er toen wel kemphanen in Nederland. In de literatuur heb ik niets over kemphanen op tegels kunnen terugvinden, ook niet in het boekje Dieren op tegels van J. Pluis e.a. Er bestaan wel vroege tegels met voorstellingen van weidevogels o.a. kievit en (water)snip, maar waarschijnlijk niet met een beschildering van een kemphaan, behalve onderstaande tegels dan die van vrij recente datum zijn. Mocht er iemand toch een 17e of 18e eeuwse tegel met een kemphaan in zijn bezit hebben, dan verneem ik dat graag.
Tegel met de voorstelling van een kemphaan, een mannetje. Midden 20e eeuw. De achterzijde van de tegel bestaat uit rode klei.
De tegel heeft een bijzondere hoekvulling. Naar een ontwerp van Rein Stuurman (1956).
Tegenwoordig behoort de kempaan in Nederland tot de meest bedreigde en zeldzame weidevogels. Deze weidevogel kwam tot aan het eind van de 50er jaren van de vorige eeuw nog vrij algemeen voor. De belangrijkste broedgebieden lagen in Friesland en Noord-Holland. Inmiddels is het aantal broedparen gezakt naar <100 broedparen en en moet worden gevreesd dat de soort als Nederlandse broedvogel verloren zal gaan. Kemphanen zijn opvallende vogels met name in het voorjaar. De mannetjes beschikken dan tijdelijk over een imposante kraag. De veren in de kraag hebben een zeer variabele kleur en worden tijdens de balts opgezet. De mannetjes baltsen in het voorjaar op een gemeenschappelijk plaats. De onopvallende vrouwtjes komen uiteindelijk ook naar de baltsplaats om te paren. Na een succesvol paringsritueel zal het vrouwtje de eieren alleen bebroeden en de kuikens alleen groot brengen. Hoewel de kemphaan nog maar zelden in Nederland broedt, doen grote aantallen Nederland nog wel aan tijdens de trek van en naar midden Afrika waar de soort overwintert.
Zo prachtig als kemphaan mannetjes er in het voorjaar uitzien,
zo bescheiden zijn ze in het winterkleed. Dit is een 1e jaars man.
Mannetje kemphaan met baltskraag
Friesland. Workum
Drie tegels met een kemphaan. Friesland. Datering: 2e helft 20e eeuw