Purmer viswijf / Zeewezens

Vis,Vrouw of Vermenging? “ Het Groenwijf of Purmer-viswijf”

Personificatie van Minne “Het Groenwijf of Purmer-viswijf”

Een waar gebeurt verslag uit 1403 van naam en Faam…

De wind giert langs de huizen, regen klettert op de daken en het water beukt tegen de dijken van het dorpje Edam aan de Zuiderzee in het jaar Onzes Heren 1403. De hevige storm slaat een gat in de dijk en op de woeste golven wordt een vreemd zeewezen het Purmermeer ingedreven. Als de storm gaat liggen, wordt het gat in de dijk direct gedicht. Na herstel van de dijk kon de meermin niet meer naar zee terug zwemmen. Reddeloos zwemt het wezen, dat een zeemeermin blijkt te zijn rondjes door het meer. Ze kan geen kant meer op..!

Zilte Zuiderzee Verslagen…

Behalve in buitenlandse sagen, waarin meermalen van een zeemeermin sprake is, bestaat over haar voorkomen ook een opmerkelijke Hollandse ervaring die landelijk voor veel ophef zorgde. In 1403 tijdens de regering van Albrecht van Beyeren, Graaf van Holland, braken er tijdens een hevige storm verschillende dijken door rondom de Zuiderzee. De meermin werd door vissende melkmeisjes die in hun schuitjes op het meer voeren uit Edam ontdekt die haar naar hun stad meenamen.

Volgens het verhaal in overlevering zagen zij: “een wilt ende ongetammet wijf drijven ende swemmen” In het wapen van Purmer staat het “Purmer-viswijf,” ook wel “Groenwijf,” afgebeeld.

Gevelsteen van de zeemeermin in een huis aan het Jan Nieuwenhuizenplein in Edam, evenals in het stadswapen van de Purmer. Hierop staan twee melkmeisjes die een schild dragen met de zeemeermin. Ook is er een eeuwenoude afbeelding van de zeemeermin op één van de beschilderde ramen terug te vinden in de Grote Kerk van Edam. Zelfs in de windvaan op het stadhuis van Haarlem is deze mysterieuze meermin te vinden.

Lange Groene Haren als Zeewier… Volgens het verhaal zagen de melkstertjes uit Edam de zeemeermin zwemmen en de schuwe vrouw die haar voedsel zocht “ in den grond van ’t water,” was bedekt met “menigerley waterachtige materie.” Nadat zij over hun angst heen waren besloten zij de meermin met lange groene haren als zeewier te overmeesteren en met geweld in hun schuitje te trekken. Ze werd gevangen genomen en naar Edam gebracht, maar niemand kon haar verstaan, noch begrijpen. Ze werd schoongemaakt en gekleed, maar tevens bewaakt, want “nochtans was sij altijd neerstig ende dear op ut am int water te wezen” ze wilde dus weer terug in het water springen. Van heinde en verre kwam men naar het vreemde schepsel kijken, hetgeen Edam geen windeieren legde.

Tegels uit Rotterdam c.a. 1600 van een enkelstaartige en dubbelstaartige vrouw op zee.

Inmiddels was de verschijning ook bekend geraakt in Haarlem, waar de regenten zaten. Die stad diende bij Edam een officieel verzoek in om Minne, -het “Purmer-zeewijf”- voortaan in Haarlem te mogen tentoonstellen. Merkwaardig genoeg – mogelijk onder enige politieke druk- werd dit verzoek ingewilligd en een klein legertje verhuisde de meermin naar een klooster in Haarlem. “Ende daer wesende leerde sij spinnen ende leefde menich jaer ende starf ten lesten.” Zij werd bekeerd tot het Christendom en na haar overlijden is zij derhalve als een respectabel christenmens in gewijde aarde begraven. De zeemeermin van Edam verlangde echter altijd terug naar de zee…

Het verhaal over het “Purmer – viswijf” is in 1470 opgetekend door de kroniekschrijver Johannes Gerbrandis van Leyden, prior in een Karmeliter klooster in Haarlem. Van Leyden zegt zich te baseren op gesprekken met ooggetuigen. Als monnik was Van Leyden eraan gehouden om zo waarheidsgetrouw mogelijk te werken. Het is dus aannemelijk dat het verslag in zijn versie voor een belangrijk deel klopt met wat er werkelijk is gebeurd. “Wijf” was lange tijd in Holland het normale woord voor een vrouw, het had geen enkele beledigende lading zoals nu.

Minne, de meermin van het Purmermeer. “ In Haarlem leerde zij spinnen…” tegel ca. 1650.

Gravure van “Het Purmer -zeewijf.” Dit is het verslag van de ontdekking van het Purmer-zeewijf “Minne,” er is niets aan toegevoegd, er is niets aan weggelaten. De antieke tegels met zeewezens hebben een grotere waarheidsgetrouwe achtergrond als u zou denken. Want fantasie bestaat niet “en komt ergens vandaan.” Want niet alles wat u ziet is waar, en niet alles wat waar is ziet u… Voor u verzameld, bij elkaar opgezwommen en opgedoken door Frits Lobel, aangeboden in de verse visstal van Freek Mayenburg.