Schaaldieren op tegels (kreeft, garnaal en krab)
Op tegels treft men drie soorten schaaldieren aan namelijk kreeften, krabben en garnalen. Als voorbeeld diende o.m. de gravures van Adriaen Collaert (1560-1618) en Nicolaes de Bruyn (1571 – 1656). De prenten hiervan, die voor weinig geld op de hoek van de straat werden verkocht in de prentenstalletjes, zouden best wel eens als spons voor de tegelschilder gediend kunnen hebben. De fraaie polychrome in Rotterdam gemaakte tegel met de kreeft op de groene zee is daar een mooi voorbeeld van. In vergelijking met de krab en de garnaal komt de kreeft het minst op tegels voor. Hij is zeldzaam. Soms moeilijk van de garnaal te onderscheiden, maar als er een schaar aanzit is het een kreeft.
Twee gravures van Adriaen Collaert (gravure 8 Piscium Vivae Iconus) met afbeeldingen van o.a. kreeft, steur en zeekrab.
Eind 16e eeuw.
Twee gravures van Nicolaes de Bruyn (gravure 9 Libellus Varia genera piscium) met afbeeldingen van kreeft, zeekrab en garnaal.
Eind 16e eeuw.
Met dank aan tegelvrienden uit Vlissingen en Amsterdam voor het aanleveren van tekst,
afbeeldingen van gravures en van tegels.
Fotoalbum: Kreeften op tegels, 17e eeuw
Garnaal of kreeft? Op de fraaie gekleurde tegel links uit het begin van de 17e eeuw staat een kreeft afgebeeld. Geschilderd naar een gravure van Adriaen Collaert of wellicht Nicolaes de Bruyn. Tegels met kreeften als voorstelling komen maar weinig voor. De meeste voorstellingen die bij verzamelaars bekend staan als kreeft betreffen voorstellingen van garnalen.
De foto's in zwartwit zijn afkomstig uit 'Dieren op tegels' van Jan Pluis en 'Antieke tegels' van Ten Broeke-Van Sabben. 17e eeuw.
De schaaldieren (Crustacea) vormen een substam van geleedpotige dieren. Schaaldieren worden ook wel kreeftachtigen genoemd, niet te verwarren met de schelpdieren die tot de weekdieren behoren. Kreeften en krabben behoren tot de grootste dieren van deze substam; de meeste soorten zijn veel kleiner. Lang niet alle schaaldieren hebben scharen, en de meeste kreeftachtigen worden in veel gevallen ten onrechte 'kreeft' genoemd, zoals de langoest. Ook worden kleinere soorten echte kreeften juist weer als 'garnaal' aangemerkt. De met twee paar voelsprieten getooide kop van de kreeftachtige is vaak met het borstpantser vergroeid.
Schaaldieren leven vrijwel alle in zee, maar soorten uit diverse groepen zijn ook in zoetwater of op land te vinden. Op het land wordt hun plaats ingenomen door de insecten, heremietkreeften en pissebedden omvatten landbewonende soorten. Veel krabben en kreeften houden het wel enige tijd uit op het land, maar overleven de droge lucht niet lang omdat schaaldieren ademen met kieuwen, wat hen anders dan bijvoorbeeld insecten, met hun stelsel van tracheeën, vatbaar maakt voor uitdroging.
De meeste grotere schaaldieren zijn veelal aaseters; ze struinen de bodem van de zee af op zoek naar dood of rottend organisch materiaal. Ook zachtere dieren als wormen worden vaak gegeten, evenals schelpdieren die met de scharen gekraakt worden. De zware bepantsering met vaak grote scharen maakt sommige soorten tot geduchte vijanden.
Kreeftachtigen zijn een onmisbare bron van voedsel voor veel andere dieren. Een aantal soorten vissen, schildpadden, vogels, salamanders en in zee levende zoogdieren als walvissen zouden niet bestaan zonder de Crustacea.. Ook bij de mens staan ze vaak op de menukaart.
Fotoalbum: Garnalen op tegels, 17e eeuw
Garnaal
Fotoalbum: (Zee)krabben op tegels, 17e eeuw
