Bloemen op antieke tegels

Vele antieke tegels met bloemen zijn ons bekend. Prachtige exemplaren uit de zestiende tot het einde van de zeventiende eeuw uitgevoerd in hoofdzakelijk kleuren en heel soms een vroeg exemplaar in alleen blauw. Deze tegels zijn gedurende de periode van 1610 tot 1680 in massa geproduceerd. Het merendeel ontstond tussen 1630 en 1670 maar tussentijds lieten ook rond het begin van de tweede helft van de zeventiende eeuw de fraaie enkel in blauw gepenseelde exemplaren zich steeds meer vertegenwoordigen.

Voorbeelden van planten en bloemen werden door de keramisten gebruikt uit de Nederlandse in zwart-wit uitgevoerde gravures uit de florilegia uit de jaren negentig van de zestiende eeuw die tevens als plantenboek voor tuinliefhebbers diende. Er werd veel onderzoek gedaan naar planten en bloemen door het beroemde humanistische driemanschap; Rembertus Dodonaeus, Carolus Clusius, en mijn verre voorvader Matthias de L’Obel (Lobel), of Lobelius, in de laat zestiende eeuw. Lobelius eerste werk, de tweedelige Plantarum seu stirpium historia, verscheen in 1576 bij Plantijn in Antwerpen. Als lijfarts van het prinselijk paar aan het hof in Delft droeg hij zijn werken op aan de prinses van Oranje. Ook in Engeland kreeg hij de aanstelling als botanicus en lijfarts van Jacobus 1. Vele illustraties uit zijn boeken en album onder de titel Plantarum seu Stirpium Icones, zijn overgenomen en op de antieke tegels met bloemen terecht gekomen.

Maar bloemrijk als wij zijn als Nederlanders, zijn er vele tegels met bloemen –net als bij de tegels met vogels die samen gebruikt werden op de wand- in ‘creatieve fantasie’ gedaan en niet meer als soort juist te determineren. Echter doen ook deze uitvoeringen niets af aan de decoratieve vormgeving in het vlak 13 x 13 cm, het betoverende kleurgebruik en de artistieke penseelvoering. En ach… dan vergeven wij het hun dat op enkele tegels met een tulp met zijtakjes en blaadjes (!) ook nog eens twee vergeetmenietjesachtigen hangen… Naast het feit dat sommige tulpen zijn geschilderd met een bolletje tussen steel en tulp, een soort ‘vruchtbeginsel’ dat de tulp in werkelijkheid niet heeft maar wel decoratief staat. De determinatie van de soorten is gedaan naar de geschilderde bloem. De bijbehorende bladvorm is soms goed, maar nog vaker geheel onjuist.

Tegel met een man die een bloem boven zijn hoofd draagt, een tulp. In zijn andere hand houdt de man mogelijkerwijze 
een bloembol vast. Dat zou een tulpenbol kunnen zijn. 1e helft 17e eeuw.

Twee tegels met een uiterst zeldzaam kwadraatmotief waarin bloemen zijn geplaatst. Ik heb niet eerder dit soort tegels afgebeeld gezien in publicaties, op tegelbeurzen of in de antiekwereld. 1e helft 17e eeuw.
Op de linkertegel een afbeelding van een onbepaalde bloem omgeven door eikeltjes. Op de rechtertegel staat een (wilde) kievitsbloem geschilderd.

17e eeuwse tegel in Gouda bij de SWAEN vervaardigd met de voorstelling van een bloem: (wilde) ridderspoor